OpaHessel

Opa Hessel

Onze grootvaders zijn beide hun carrière begonnen in het uiterste noordoosten van Fryslân. Opa Hessel in Paesens-Moddergat, Pake Sipke in Anjum. Vanuit het ene dorp kun je de kerktoren van het andere zien. Ze hebben er nooit gelijktijdig als dominee gestaan.
Op de pagina van Pake Sipke of Opa Sipke (dezelfde pagina in het Nederlands) heb ik reeds beschreven wat de relatie tussen die twee is.
Of deze relatie ook iets te maken heeft met het ontstaan van de verbinding van onze ouders betwijfel ik. We zoeken het uit. Ideeën, vooral feiten zijn welkom.

Bekijk hier de grafsteen van Opa en Oma. Er staat ook een plattegrond van de begraafplaats bij.

Tot nu toe had ik weinig te vertellen over Opa Hessel Dethmers. Ik had geen materiaal. Wel weet ik dat hij van 1900 tot 1938 predikant was in Sneek en dat hij van 1905 tot 1938 voorzitter was van de Provinciale Friesche Persvereniging (de uitgever van het "Friesch Dagblad"). En tenslotte dat hij in 1935 Hendrik Algra naar voren heeft geschoven als hoofdredacteur van het FD. Op de sites van het FD vind je bijzonder weinig over Opa. En bij protestant.nu zelfs helemaal niets.

Maar daar komt nu (2013) verandering in. Onze broer Wim is samen met zijn vrouw Marian op familieonderzoek gegaan in Dokkum, Anjum en Paesens-Moddergat.
Hier volgt zijn verslag, de foto's zijn van Marian:

Een stukje geschiedenis van de familie Dethmers in Paesens en Moddergat

Nadat we in Anjum op zoek waren geweest naar de geschiedenis van de familie Huismans, was het tijd om ook de geschiedenis van de familie Dethmers in Paesens en Moddergat te verkennen. Op het regionaal streekarchief heeft de heer Boersma ons een aantal interessante documenten laten zien. Zo vond hij de familiekaart, waarop op dat moment zes kinderen staan. Er staat een streep door de naam Gerarda. Opa en Oma hebben een kindje verloren dat is overleden na het eten van de goudenregen.
N.B: bij geboorteplaats staat bij alle kinderen "Nes". Op hun persoonlijke kaarten staat: "Moddergat onder Nes". Zie verderop bij Weetjes over Paesens-Moddergat.

Ook vond de heer Boersma enkele boekjes met ansichtkaarten waarop de
gereformeerde kerk en de pastorie van Moddergat te zien zijn:

Hierna zijn we naar Paesens en Moddergat gegaan om te zien hoe het er nu uitziet.
Als eerste de gereformeerde kerk:

Naast de kerk is nog steeds de voormalige pastorie terug te vinden.

We wilden ook graag de achterkant en de binnenkant zien. Daarom hebben we aangebeld. We werden vriendelijk te woord gestaan door Hans en Grietje (!) Kooistra.

Hans en Grietje zijn momenteel bezig het hele huis te restaureren in een vooroorlogse stijl. Een heel mooi element was de erker aan de achterkamer:

Het plafond van deze erker was beschilderd met prachtige Art Deco-motieven.

De heer Kooistra had een boekje waarin de historie van Paesens en Moddergat beschreven stond. Er was een heel hoofdstuk besteed aan de totstandkoming van kerk en pastorie. Hieruit blijkt ondermeer dat de kosten van de hele operatie als volgt waren:
Grond voor kerk en pastorie……………….………….fl. 325,-
De kerk…………………………………………..…………….fl.. 4000,-
Pastorie…………………………………………………………fl. 2.995,-
Extra grond voor pastorie………………….……………fl. 190,-
__________
fl. 7510,-
In het document (zie hieronder) worden ook de namen van een aantal kinderen genoemd met bijbehorend fotootje: Anja, Margaretha, Tine en Sine. Met die laatste wordt waarschijnlijk tante Gé bedoeld.

In het streekarchief hebben we ook nog de notulen van de kerkenraad van Paesens en Moddergat kunnen bekijken. Blijkbaar was tijd en papier kostbaar want opa Dethmers was zelf de notulist (althans van de eerste 8 pagina’s) en hij gebruikte iedere beschikbare centimeter!

Het bleef overigens niet bij een kerk en een pastorie. Mede op initiatief van opa Dethmers werd er ook een gereformeerde lagere school opgericht (zie pagina 101 van het hieronder toegevoegde document).

De teloorgang van onderwijs en religie heeft echter ook in Paesens en Moddergat toegeslagen, want tegenwoordig is het pand in gebruik als stal…….
Wim, het valt mee. Aan de Kokentún in Paesens staat een nieuwe CBS.

Stambomen van de families Dethmers en Bouwes

Speciaal voor de neven en nichten Dethmers heb ik hieronder de kwartierstaten van mijn moeder neergezet. Als je die kiest, verlaat je de menu-structuur. Dit maakt het afdrukken mooier.

De kwartierstaat van Ma in tekst.

Haar kwartierstaat maar dan grafisch.

Naar de Bouwes genealogie site. Klik vervolgens op het familiewapen.

Leuke weetjes over het ontstaan van Paesens-Moddergat

Vanaf Dokkum kronkelde er een riviertje naar het wad. "De Paesens" was en is de naam van die rivier. Aan de oostkant van de monding ontstond het vissersdorpje Paesens. Een geschikte plek voor vissers, omdat het in- en uit-stromende water zorgde voor voldoende diepgang voor de vloot. Het riviertje ligt er nog steeds, maar door de bedijking loopt het nu dood vlak voor Paesens. Bij de aller eerste bedijking is er een spuisluis gebouwd. De vloot moest toen aan de wadkant blijven. Moddergat lag aan de overkant van de rivier. Het was een echt modder gat. Het is pas 500 jaar na Paesens bewoond geraakt. Het bleef heel lang onbeduidend. De kinderen van Opa en Oma hebben op hun geboorte kaart staan: "Geboren te Moddergat onder Nes". Op de familiekaart staat zelfs alleen maar: "Nes". (zie de aller eerste foto hier boven.)
Het riviertje De Paesens vormde ook de gemeentegrens tussen Oost-Dongeradeel en West-Dongeradeel. De stad Dokkum was een zelfstandige gemeente. In 1984 zijn deze 3 gemeenten samen gevoegd tot de gemeente Dongeradeel. Functioneel was Paesens-Moddergat één hecht tweelingdorp. Maar ze lagen elk in een andere gemeente; en hebben ook elk een eigen postcode.
De tijd gaat snel. De fusie-gemeente Dongeradeel is per 1 jan 2019 opgegaan in de gemeente Noardeast-Fryslân; samen met de gemeenten Ferwerderadeel en 'Kollumerland en Nieuwkruisland'.

Ik heb de resoluties van beide onderstaande kaarten aan elkaar aangepast en gefixeerd. Zodat je goed kunt zien hoe ze in elkaar passen. Ze staan in maximale resolutie op de website, zodat jij heel ver kunt inzoomen om de details te bekijken.

Op een Windows computer gebruik je Ctrl toets in combinatie met de +, - of 0 (nul) toets:
Ctrl+ is inzoomen, Ctrl- uitzoomen en Ctrl0 is terug naar normaal.
Op een Mac gaat het net zo,maar dan gebruik je de Cmd-toets in plaats van de Ctrl-toets.
Op touch-screens gebruik je twee vingers. (duim en wijsvinger)

Beide kaarten zijn in 1718 gepubliceerd in het boek "Uitbeelding der heerlijkheit Friesland".

Reacties (5) Arlien Bakker:

Arlien Bakker is in 2011 samen met haar man Martijn in Moddergat op zoek geweest naar de geboorteplaats van haar Oma. In het museum "It Fiskershúske" vond ze een boekje van H. de Haan met de titel: "Waren de vissers van Moddergat zeerovers?"
Hierin vond ze een bevestiging van het verhaal dat ooit op een familiereünie is verteld, over het conflict dat de mensen van Moddergat hadden met de Schiermonnikogers over een gestrand schip. Hiervan een afdruk; verder een paar prachtige foto's.
Later stuurde Arlien nog een krantenknipsel dat ze van haar oom Dik had gekregen.
Een leuk verhaal over opa Hessel die een kaatspartij op zondag verstoorde.

Mari-Joke Veenboer-Bakker:

Mari-Joke schreef:
Opa Hessel heeft in het bestuur gezeten van de Vereeniging voor Gereformeerd Middelbaar en Voortbereidend Hoger Onderwijs voor Friesland.
Op 21 maart 1921 besluiten ze tot oprichting van een Lyceum of Gymnasium te Leeuwarden op Gereformeerde Grondslag.
Twee van mijn zonen hebben hun diploma op deze school gehaald. De school heet tegenwoordig Beyers Naude Gymnasium.
Ik zal de pagina uit het jubileumboekje scannen en je sturen.

Hieronder de scan. Op de voorste rij, 3e van links, staat Opa Hessel Dethmers.

Wil Wind-Flach, Hessel M. Dethmers en Hessel Huismans:

Mijn moeder Hesselena heeft mijn ooit een anekdote verteld over het omgaan van Opa met de zondagsrust. Gelukkig wist Wil dit te bevestigen. Andere neven en nichten kenden het verhaal niet. De anekdote staat hier.

Het antwoord van Wil:

Hai Hessel. Eindelijk dringt het tot mij door dat je een antwoord verwacht over die anekdote. Nu die oudere zus was mijn moeder. De oudste zus dus, Annie. Onze moeders scheelden precies 20 jaar. Mijn moeder was in 1892 geboren in Moddergat en jouw moeder in 1912 in Sneek. Opa Dethmers was inderdaad wel creatief in die tijd wat het omgaan van "geboden" betreft. Ken je dit verhaal? Ik denk dat het in 1937 was. Mijn ouders hadden een maand lang een huis gehuurd in Wijk aan Zee. Opa en Oma kwamen daar logeren. Op Zondag ging Opa met mijn oudere broers de duinen in. Ze raakten de weg kwijt en gingen duin op duin af. Gelukkig konden ze eindelijk er weer uit, doodmoe. En daar stond nu juist een ijscoman... Maar ja , helaas het was Zondag.... Ja jongens wat is het vandaag? "Zondag, opa." En wat betekent dat? Dat het een feestdag is! En daarom krijgen jullie nu een ijsje! Zo durfde hij het te interpreteren! Prachtig toch? Nou stop ik voor deze keer. Hartelijke groeten, Wil.
(Wil is 7 aug 2021 overleden op 92 jarige leeftijd.)

Hessel Dethmers (van oom Jan en tante Coos) vult aan:

Hessel Flach deed ook mee aan deze tocht door de duinen. Toen hij het voorstel van Opa hoorde, vertrouwde hij het niet. "Dit is Gode verzoeken" dacht hij en durfde geen hap te nemen.
Toen alle anderen hun ijsje ophadden en er nog steeds geen bliksemschicht uit de hemel was gekomen, besloot hij om het toch maar te proberen. Inmiddels was zijn hoorntje al helemaal slap geworden en gevuld met een restje vloeibaar spul.